układ krążenia

wchodzi w skład układu krążenia

układ krwionośny i układ limfatyczny (chłonny)

jakim układem jest układ krwionośny i z czego się składa

Jest układem zamkniętym, w którym krew krąży w jednym kierunku. składa się z serca oraz sieci naczyń krwionośnych w których płynie krew

Z czego składa się krew

z osocza (czyli substancji międzykomórkowej) oraz zawieszonych w niej elementów morfotycznych (krwinek i płytek krwi)

Jakim rodzajem tkanki jest krew

jest to tkanka łączna

Ile litrów krwi krąży w naczyniach krwionośnych dorosłego człowieka

około 5 l krwi

ile procent krwi stanowią elementy morfotyczne

około 46% – erytrocyty to 45%, leukocyty 0,5% płytki krwi 0,5%

Z czego składa się osocze, ile procent krwi zajmuje

54%- w 50% składa się z wody pozostałe 4% to substancje rozpuszczone w osoczu i transportowane przez nie– dwutlenek węgla, hormony, substancjie odżywcze i sole mineralne

funkcje krwi ogólnie cz1

1 dostarcza tlen i substancje odżywcze do wszystkich komórek organizmu 2 odbiera z komórek dwutlenek węgla i inne zbędne produkty przemiany materii

funkcje krwi ciąg dalszy

3 transportuje związki regulujące pracę organizmu 4 bierze udział w regulacji temperatury ciała oraz ilości wody i soli mineralnych 5 zwalcza czynniki chorobotwórcze

krwinki czerwone – inna nazwa, Jak wyglądają, gdzie powstają, Ile żyją, ich rola

erytrocyty, nie mają jądra komórkowego, przypominają spłaszczone krążki. powstają w szpiku kostnym, żyją około 4 mies., następnie są rozkładane w śledzionie oraz wątrobie, w 1mm3 krwi jest 4-6,5mln krwinek czerwonych, transportują tlen dzięki hemoglobinie

Co to jest hemoglobina

czerwony barwnik który znajduje się w erytrocytach. jest to białko które ma zdolność przyłączania tlenu

krwinki białe – inna nazwa, ilość, wygląd, zadania

leukocyty, w jednym milimetrze sześciennym jest ich 4 – 10 tys, mają jądro komórkowe oraz zdolność ruchu. niszczą drobnoustroje chorobotwórcze

w jaki sposób leukocyty niszczą drobnoustroje chorobotwórcze

niektóre białe krwinki wchłaniają drobnoustroje chorobotwórcze i trawią je. część leukocytów wytwarza specjalne białka (tak zwane przeciwciała) które biorą udział w zwalczaniu czynników chorobotwórczych

płytki krwi – Jak wyglądają, ile ich jest w jednym milimetrze sześciennym, za co odpowiadają

są najmniejsze, od 150 do 400 tys w jednym milimetrze sześciennym krwi, nie mają jądra komórkowego ani zdolności ruchu, odpowiadają za proces krzepnięcia krwi

element morfotyczny krwi – jądro komórkowe, zdolność ruchu, główne funkcji

erytrocyty – brak jądra, brak zdolności ruchu, Transportują tlen leukocyty – mają jądro, mają zdolność ruchu, zwalczają drobnoustroje chorobotwórcze; płytki krwi -brak jądra komórkowego, brak zdolności ruchu, biorą udział w krzepnięciu krwi

na jakiej podstawie wyróżnione są grupy krwi

na podstawie obecności lub braku na powierzchni erytrocytów cząstek zwanych antygenami, osoba z antygenem A w błonie erytrocyty ma grupę A, z antygenem B- grupę B, z antygenami AB- grupę AB, bez żadnych antygenòw- grupę O.

jakie przeciwciała znajdują się w osoczu krwi różnych grup

w osoczu krwi grupy A znajdują się przeciwciała anty-B, w osoczu krwi grupy B znajdują się przeciwciała anty-A, w osoczu osób z krwią AB brak przeciwciał, w osoczu krwi 0 znajdują się przeciwciała anty-A i anty-B

krwiodawcy i biorcy muszą mieć zgodną grupę

ponieważ w osoczu znajdują się przeciwciała które powodują zlepianie się erytrocytów innej grupy krwi niż własna, to może prowadzić do śmierci biorcy

Co znajduje się na powierzchni erytrocytów

antygeny A, B oraz u niektórych osób znajduje się również czynnik Rh Jeżeli ktoś posiada ten czynnik to jego krew oznacza się Rh plus. jeżeli nie ma tego czynnika to jego krew ma oznaczenie Rh-

kiedy dochodzi do konfliktu serologicznego

kiedy w organizmie kobiety ciężarnej o grupie krwi Rh - rozwija się dziecko które ma krew grupy Rh+. jeżeli podczas porodu krew dziecka wniknięcie do krwiobiegu matki to powstaną przeciwciała, które mogą zagrażać kolejnej ciąży z dzieckiem o grupie Rh+

Co to jest konflikt serologiczny

sytuacja kiedy przeciwciała z krwi matki atakują krwinki płodu- jest przyczyną poronień, chorób krwi dziecka

z czego tworzy się skrzep podczas krzepnięcia krwi

Tworzą go płytki krwi i rozpuszczone w osoczu białko fibrynogen, który pod wpływem wydzielanej przez płytki krwi substancji zmienia se w fibrynę. jej włókna tworzą sieć, zatrzymują komórki krwi, sieć twardnieje i gęstnieje- powstaje skrzep.

Za co odpowiada krwiobieg mały Gdzie się zaczyna i gdzie kończy oraz krwiobieg duży Gdzie się zaczyna i gdzie kończy

krwiobieg mały(płucny) odpowiada za transport krwi do płuc, rozpoczyna się w prawej komorze a kończy się w lewym przedsionku. krwiobieg duży(ustrojowy) prowadzi krew do wszystkich komórek ciała. rozpoczyna się w lewej komorze, a kończy w prawym przeds.

Czym się różnią tętnice od żył

żyły doprowadzają krew do serca. tętnice wyprowazają krew z serca. Z tętnic do żył krew płynie przez naczynia włosowate.

jaką krew transportują tętnice i żyły w poszczególnych obiegach?

tętnice transportują krew utlenowaną w obiegu dużym i odtlenowaną w obiegu płucnym (malym). żyły transportują krew odtlenowaną w obiegu dużym i utlenowaną w obiegu płucnym (małym)

porównanie tętnic i żył – rola, szybkość przepływu, ciśnienie

rola: tętnice wyprowadzają krew z komór serca do narządów /żyły doprowadzają krew z narządów do przedsionków serca. Szybkość przepływu: tętnice-większa / żyły-mniejsza. Ciśnienie: tętnice wysokie ciśnienie krwi / żyły niskie ciśnienie krwi

porównanie tętnic i żył – kolor krwi, ściany, inne

1. w tętnicach krew jest jasnoczerwona, w żył. ciemnoczerwona. 2. tętnice-ściany grube i elastyczne, żyły- elastyczne ale wiotkie. 3 w tęt. rozbudowana warstwa mięśniowa i włókna sprężyste. w żył. obecność zastawek które zapobiegają cofaniu się krwi

droga krwi w krwiobiegu małym czyli płucnym

1prawa komora 2tętnica płucna (pień płucny) 3mniejsze tętnice w płucach 4 naczynia włosowate oddają CO2 do pęcherzyków płucnych 5 naczynia włosowate pobierają tlen z pęcherzykow płucnych 6mniejsze żyły w płucach 7żyła płucna 8lewy przedsionek serca

droga krwi w krwiobiegu dużym czyli ustrojowym

1lewa komora serca 2 aorta 3 mniejsze tętnice 4 naczynia włosowate oddają tlen do komórek 5naczynia włosowate odbierają dwutlenek węgla z komórek 6 mniejsze żyły 7 żyła główna 8 prawy przedsionek

Po której stronie na obrazku w sercu płynie krew odtlenowana i krew utlenowana

po lewej stronie krew odtlenowana (kolor niebieski) po prawej stronie krew utlenowana (kolor czerwony)

ile krwi przepływa w ciągu minuty przez serce

około 5 l. krew wypływa z serca tętnicami a wpływa żyłami

Jakie rodzaje naczyń krwionośnych wyróżniamy czym się od siebie różnią

tętnice, żyły i naczynia włosowate. ich ściany składają się z różnej ilości warstw

Opisz warstwy ścian tętnic i żył

w. zewnętrzna–utworzona z tkanki łącznej, ochrania naczynie i przytwierdza je do otaczających tkanek 2w.Środkowa-zbudowana gł. z tkanki mięśniowej gładkiej, umożliwia zmianę średnicy naczynia i regulację przepływu krwi 3w. wewnętrzna-śródbłonek

Jak zbudowane są ściany naczyń włosowatych

tylko z jednej warstwy, zbudowanej z komórek śródbłonka

cechy ścian naczyń włosowatych

bardzo mała grubość ścian, brak mięśni gładkich, brak zastawek, bardzo mała szybkość przepływu krwi i bardzo niskie ciśnienie wewnątrz naczynia

Co to jest aorta

jest to największa tętnica w ciele człowieka, ma 2,5 cm średnicy

Jak zbudowany jest serce

serce zbudowane jest tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca. otacza go błona, zwana osierdziem, która chroni go przed urazami. serce składa się z dwóch przedsionków oraz dwóch komór. część prawą i lewą oddziela ściana mięśni zwana przegrodą.

Jaka jest rola przegrody

uniemożliwia Mieszanie się krwi utlenionej z krwią odtlenowaną

w jaki sposób serce otrzymuje duże ilości tlenu i substancji odżywczych potrzebna do jego pracy

za pomocą naczyń wieńcowych które oplatają serce i docierają do każdej jego komórki

dzięki czemu krew płynie przez serce tylko w jedną stronę z przedsionków do komór a następnie do tętnic

Dzięki dwum zastawkom

Co robi prawa część serca a co robi lewa część serca

prawa część serca pompuje krew odtlenowaną: żyły główne – prawy przedsionek-prawa komora – tętnice płucne-płuca. Lewa pompuje krew utlenowaną: żyły płucne-lewy przedsionek-lewa komora – aorta- narządy ciała

Z jakich faz składa się cykl pracy serca

1 skurcz przedsionków 2 skurcz komór 3 faza rozkurczu

opisz co się dzieje podczas skurczu przedsionków

krew przepływa wtedy do komór

Opisz co dzieje się podczas skurczu komór

krew jest tłoczona do tętnic, którymi dopływa do narządów

opisz co się dzieje podczas fazy rozkurczu

przedsionki i komory serca są rozkurczane. krew stopniowo wypełnia przedsionki

dlaczego po wysiłku wzrasta tętno

tętno po wysiłku wzrasta, ponieważ zwiększa się częstotliwość bicia serca żeby dostarczyć więcej tlenu do mięśni

dlaczego po wysiłku wzrasta ciśnienie krwi

ciśnienie krwi wzrasta po wysiłku, ponieważ zwiększa się siła skurczów serca

Jakie jest prawidłowe ciśnienie krwi u dorosłego człowieka i co oznaczają poszczególne cyfry

120/80. 120 to najwyższe ciśnienie krwi panujące w tętnicy podczas skurczu lewej komory. 80 to ciśnienie rozkurczowe- najniższe ciśnienie krwi które występuje w tętnicy podczas rozkurczów komór

Wymień czynniki sprzyjające rozwojowi chorób układu krwionośnego

czynniki genetyczne, cukrzyca, starszy wiek, siedzący tryb życia, nadciśnienie, stres, niezdrowe jedzenie, otyłość, palenie papierosów, picie alkoholu

w jaki sposób dbać o układ krwionośny /profilaktyka chorób układu krwionośnego

odpowiednia dieta(ograniczyć tłuszcze zwierzęce), umiarkowany wysiłek fizyczny, unikanie spożywania alkoholu i palenia papierosów (podnoszą ciśnienie), systematyczne badania krwi

prawda fałsz – choroby układu krwionośnego stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zgonów. można ich uniknąć prowadząc zdrowy tryb życia

prawda

Czym jest cholesterol

to związek należący do tłuszczów, składnik błon komórkowych zwierząt. gdy jest go za dużo może gromadzić się W ścianach tętnic i powodować ich zwężanie, aż do zupełnego zamknięcia. zatrzymanie krążenia może spowodować zawał

Czym się różni krwawienie od krwotoku

krwawienie to powolny wypływ krwi z naczyń włosowanych. krwotok to szybki wypływ krwi z przerwanej tętnicy lub żyły. krwotok może być zewnętrzny albo wewnętrzny

Co zrobić w przypadku krwotoku z nosa

powinniśmy pochylić głowę do przodu aby umożliwić swobodny wypływ krwi. można też uciskać miękką część nosa albo stosować zimne okłady na nos lub kark

Wymień częste choroby układu krwionośnego

anemia (niedokrwistość), miażdżyca, białaczka, nadciśnienie tętnicze

Czym charakteryzuje się miażdżyca

w przebiegu miażdżycy dochodzi do uszkodzenia ścian naczyń krwionośnych i tworzenia się tak zwanej blaszki miażdżycowej co utrudnia przepływ krwi przez naczynie.

Czym jest choroba wieńcowa

to odmiana miażdżycy czyli miażdżyca tętnic zaopatrujących serce w tlen i składniki odżywcze. może prowadzić do zawału serca

profilaktyka miażdżycy

umiarkowany wysiłek fizyczny, ograniczenie spożywania fast foodów słodyczy i smażonych potraw, nie palenie papierosów, unikanie stresu

Co wiesz o niedokrwistości

inaczej anemia. przyczyną jest niedobór żelaza lub witamin z grupy B. objawy- niski poziom hemoglobiny i erytrocytów we krwi, chorzy są osłabieni, szybko się męczą, mają zawroty głowy. należy wtedy uzupełnić niedobory żelaza, odpowiednia dieta

Co wiesz o białaczce

w przebiegu białaczki dochodzi do nadmiernego wytwarzania krwinek białych, które nie dojrzewają prawidłowo i nie mogą pełnić swoich funkcji

Czym objawia się nadciśnienie tętnicze i jakie może mieć powikłania

objawia się stałym podwyższeniem ciśnienia krwi, co zwiększa ryzyko między innymi udaru mózgu i zawału serca. powikłania: zawał serca, udar mózgu, uszkodzenie oka, miażdżyca, niewydolność nerek

które choroby mogą być związane z niewłaściwą dietą paleniem papierosów oraz małą aktywnością fizyczną

miażdżyca oraz nadciśnienie tętnicze

Jak nazywa się podstawowe badanie krwi

morfologia

Podaj przykład chorób krwi związanych z niewłaściwym składem krwi

niedokrwistość (anemia) i białaczka

podaj choroby układu krwionośnego które są częstym skutkiem niewłaściwego odżywiania się oraz braku aktywności fizycznej

miażdżyca i nadciśnienie. mogą one doprowadzić do zawału serca

jakim układem jest układ limfatyczny i z czego się składa

to otwarty system. składa się z naczyń limfatycznych (włosowate naczynia limfatyczne, przewody limfatyczne) w których znajduje się płyn znany limfą (albo chłonką) oraz narządów (takich jak: węzły limfatyczne, śledziona, grasicą, migdałki poniebne)

Wymień funkcje układu limfatycznego część 1

1 uczestniczy w zwalczaniu drobnoustrojów chorobotwórczych 2 dostarcza osocze przesączone przez naczynia włosowate z powrotem do krwioobiegu 3 Pośredniczy w wymianie składników między osoczem a tkankami

funkcje układu limfatycznego część 2

4 Transportuje niektóre substancje, na przykład tłuszcze 5 odprowadza z komórek zbędne substancje i nadmiar wody

Z czego powstaje limfa

powstaje z płynu tkankowego zbieranego z przestrzeni międzykomórkowych. trafia ona do dużych żył układu krwionośnego

co się dzieje w grasicy

w grasicy dojrzewają niektóre krwinki białe (limfocyty). Około 20 roku życia zaczyna stopniowo zanikać

co się dzieje w śledzionie

w jej wnętrzu są niszczone drobnoustroje chorobotwórcze, a także starzejące się lub uszkodzone krwinki czerwone, białe oraz płytki. W śledzionie namnażają się limfocyty, Stanowi ona również magazyn elementów morfotycznych krwi

co się dzieje w węzłach chłonnych

pełnią rolę filtra, oczyszczają limfę z drobnoustrojów i szkodliwych substancji, które przeniknęły do niej między innymi z płuc i przewodu pokarmowego. w węzłach chłonnych namnażają się limfocyty (podobnie jak w śledzionie)

dzięki czemu limfa przesuwa się w układzie limfatycznym

przesuwanie się chłonki powodują skurcze mięśni sąsiadujących z naczyniami limfatycznymi

jak limfa krąży w układzie limfatycznym

limfa powstaje z płynu tkankowego który jest przesączem osocza przez naczynia włosowate krwionośne do przestrzeni międzykomórkowych. Z nich limfa przedostaje się do drobnych naczyń włosowatych limfatycznych. CDN

co dzieje się dalej? Jak nazywają się dwa główne naczynia limfatyczne?

naczynia łączą się w coraz większe aż w końcu przechodzą w dwa główne naczynia limfatyczne – przewód piersiowy oraz przewód limfatyczny prawy

Co zawiera limfa

znaczne ilości limfocytów oraz substancje które przenosi między osoczem a tkankami

Jak wyglądają ściany naczyń limfatycznych

ściany są cienkie, znajdują się w nich liczne zastawki. układ jest tak budowany że zanim limfa dopłynie do żył, musi przepłynąć przynajmniej przez jeden z węzłów chłonnych

Co wchodzi w skład układu odpornościowego

układ odpornościowy tworzą narządy układu limfatycznego (śledziona, grasica i węzły chłonne) oraz skóra, błony śluzowe i krwinki białe (makrofagi i limfocyty)

Jakie rodzaje krwinek białych uczestniczą w reakcji odpornościowej organizmu

makrofagi, limfocyty T, limfocyty B

Czym jest odporność wrodzona

odporność wrodzoną (nieswoistą) zapewniają skóra i błony śluzowe, substancje bakteriobójcze oraz wyspecjalizowane krwinki białe. odporność wrodzona skierowana jest przeciw wszystkim antygenom (wirusom, bakteriom, grzybom, pasoźytom), mamy ją od urodzenia

Jakie są to substancje o właściwościach bakteriobójczych oraz jakie krwinki białe są elementami odporności wrodzonej?

na przykład kwas solny w żołądku, związki zawarte w łoju, łzach,ślinie i warstwie śluzu w układzie oddechowym. krwinki białe to na przykład makrofagi które wchłaniają i trawią drobnoustroje chorobotwórcze którym uda się dostać do organizmu

Czym jest odporność nabyta

inaczej swoista. kształtuje się w trakcie życia człowieka na skutek kontaktu z czynnikami chorobotwórczymi, wymaga czasu, jest skierowana przeciw określonemu antygenowi i wiąże się z działaniem limfocytów T oraz limfocytów B które wytwarzają przeciwciała

co robią makrofagi

wchłaniają oraz trawią drobnoustroje a także wytwarzają substancje hamujące namnażanie się wirusów i bakterii oraz rozwój komórek nowotworowych. makrofagi informują o zakażeniu inne krwinki białe

co robią limfocyty T

rozpoznają i zapamiętują obce antygeny oraz przekazują informacje o zagrożeniu innym krwinkom białym. ten rodzaj limfocytów niszczy głównie komórki zaatakowane przez wirusy oraz komórki nowotworowe

co robią limfocyty B

wytwarzają cząsteczki (przeciwciała) skierowane przeciwko obcym antygenom. limfocyty zapamiętują te antygeny aby przy następnym kontakcie móc szybciej na nie zareagować

odporność wrodzona i odporność nabyta – Jaka reakcja organizmu

odp. W– szybka reakcja organizmu, mechanizmy działają natychmiast po wtargnięciu czynnika chorob. do tkanek. Odp. N– długotrwała reakcja organizmu. Precyzyjniejsza niż mechanizm odporności wrodzonej ale rozwija się dłużej od kilku dni do kilku tygodni

linia obrony organizmu - pierwsza linia, druga linia i trzecia linia obrony

1 odporność wrodzona (skóra, błony śluzowe, substancje bakteriobójczec zawarte w ślinie, łzach, kaszel, kichanie, wymioty, biegunka 2 odporność wrodzona (makrofagi, substancje wzmacniające reakcję obronną) 3 odporność nabyta (limfocyty T i limfocyty B)

Co to są antygeny

są to substancje które występują na powierzchni komórek dzięki którym organizm odróżnia własne komórki od obcych

jak produkowane są przeciwciała

po rozpoznaniu obecności obcego antygenu specjalny rodzaj krwinek białych (limfocyty B) zaczynają produkować przeciwciała. są to cząsteczki wytworzone przeciwko jednemu konkretnemu antygenowi z którym mogą się połączyć i go unieszkodliwic

jakie kształty mają przeciwciała

kształty przeciwciał pozwalają im na połączenie się z czynnikami chorobotwórczymi i unieszkodliwienie ich. przeciwciała powstają przeciwko konkretnemu antygenowi

A na jakie pod rodzaje dzielisz się odporność nabyta

1 czynna (naturalna - po samoistnym wniknięciu antygenu, powstaje podczas zakażenia lub choroby oraz sztuczna - po podaniu szczepionki) 2 bierna (naturalna - od matki w czasie ciąży i karmienia oraz sztuczna- po podaniu surowicy

Co wchodzi w skład szczepionki

w jej skład wchodzą osłabione lub martwe drobnoustroje, kontakt z nimi pobudza limfocyty do produkcji odpowiednich przeciwciał SKŁAD- OSŁABIONE LUB MARTWE DROBNOUSTROJE

z czego uzyskuje się surowicę

z krwi zawierającej gotowe przeciwciała które zwalczają dany mikroorganizm lub trującą substancje SKŁAD- PRZECIWCIAŁA

u kogo stosuje się szczepionkę u kogo stosuje się surowicę

szczepionka- U osób zdrowych, podaje się profilaktycznie. surowica- u osób zakażonych gdy do organizmu dostała się już duża ilość szkodliwych związków i reakcja organizmu zachodzi zbyt wolno aby zapobiec zachorowaniu (np. zakażenie rany bakteriami tężca)

Po co stosujemy szczepionkę A po co stosujemy surowicę

szczepionka- aby pobudzić organizm do wytwarzania przeciwciał i uodpornić go na przyszłe zakażenia. surowica- aby szybko zwalczyć zakażenie dzięki gotowym przeciwciałom

Czym jest odporność

to zdolność organizmu do obrony przed różnymi czynnikami chorobotwórczymi

Czym jest alergia

to wynik nadwrażliwości układu odpornościowego który reaguje na antygeny nieszkodliwe dla osób zdrowych (czyli alergeny)

co to alergeny, kiedy dają objaw alergii

alergeny-substancje które wywołują alergię. pierwszy kontakt z alergenem nie wywołuje jeszcze objawów alergii, powoduje wytworzenie przeciwciał skierowanych przeciwko niemu. ponowny kontakt z alergenem sprawia że rozwijają się objawy choroby alergicznej

Jakie znasz rodzaje alergii, w których układach występują

alergie wziewne – układ oddechowy, alergie pokarmowe – układ pokarmowy, alergie skórne - skóra

Podaj przykłady objawów poszczególnych alergii

alergie skórne – wypryski, zaczerwienienia. alergie wziewne – katar sienny, może przyczyić się do astmy (duszności, kaszel), alergie pokarmowe – nudności, wymioty, biegunki, czasem również objawy skórne na przykład świąt lub wysypka

Czym jest wstrząs anafilaktyczny

silna reakcja na dostanie się alergenu do krwiobiegu. to gwałtowna reakcja odpornościowa występująca w całym organizmie, jej objawy to min. orzobrzęk dróg oddechowych i spadek ciśnienia, jest niebezpieczne dla życia

Czym jest zgodność tkankowa

zgodność tkankowa występuje wtedy kiedy antygeny na komórkach dawcy są na tyle podobne do antygenów biorcy aby układ odpornościowy nie potraktował nowego narządu jako obcego ciała i nie odrzucił przeszczepu

Co to jest transplantacja, Jakie najczęściej są wykonywane

transplantacja to przeszczepienie narządów lub ich części z jednego organizmu do drugiego. najczęściej przeszczepia się nerkę, serce, płuco lub szpik kostny

Co wiesz o chorobie AIDS

ZESPÓŁ NABYTEGO NIEDOBORU ODPORNOŚCI wywołuje ją wirus HIV – wirus ludzkiego niedoboru odporności. atakuje on limfocyty T które odpowiadają za reakcję odpornościową

Jak można zarazić się HIV

drogi zakażenia się HIV: kontakt seksualny, kontakt z zakażoną krwią, ciąża, poród lub karmienie piersią

Przez co nie zarażę się wirusem HIV

ukąszenia owadów, używanie tych samych sztućców czy talerzy, korzystanie ze wspólnej łazienki, podanie ręki, pocałunek w policzek, kaszel, kichanie