kolokwium makroekonomia

spirala inflacyjna

proces, w którym wzrost cen towarów i usług prowadzi do dalszego podnoszenia się poziomu inflacji, tworząc tym samym błędne koło, w którym inflacja napędza kolejne wzrosty cen

ucieczka od pieniadza

zjawisko gwałtownego obniżenia popytu na pieniądz wskutek występowania wysokiej inflaacji

renta emisyjna

dochód z tytułu emisji pieniądza przez bank centralny, który posiada monopol na produkcję środków pieniężnych

złudzenie inflacyjne

zachodzi, gdy ludzie mylą zmiany wielkości nominalnych ze zmianami wielkości realnych.

drenaż podatkowy

zakwalifikowanie do wyższych przedziałów opodatkowania w ramach systemu progresywnego podatku dochodowego

deflacja

ogólny spadek poziomu cen towarów i usług w gospodarce. Oznacza to, że pieniądz zyskuje na wartości, a jednostkowe ceny produktów i usług maleją. Deflacja może prowadzić do spadku aktywności gospodarczej

dezinflacja

sytuacja w ktorej inflacja dalej jest obecna, ale trmpo jej wzrostu spada

stagflacja

występowanie inflacji i stagnacji gospodarczej w tym samym czasie. Wówczas mamy do czynienia z wysoką inflacją i niskim wzrostem lub/i spowolnieniem gospodarczym

koszty zdzieranych zelówek

symbolizują tutaj dodatkowe nakłady, jakie trzeba ponieść w celu zawierania transakcji w sytuacji „ucieczki od pieniądza”

koszty zmienianych jadłospisów/kart dań

są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny co wiąże się z dodatkowymi kosztami – przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy

indeksacja

W praktyce oznacza podwyższanie płac lub innych dochodów w powiązaniu ze wskaźnikiem wzrostu kosztów utrzymania lub wzrostu cen

nawis inflacyjny

wartość popytu odłożonego w skali całego społeczeństwa wskutek niedostatecznej podaży w stosunku do wartości podaży dóbr i usług rynkowych

inflacja czysta

wzrost cen wszystkich dóbr i czynników produkcji w jednakowym tempie

taksflacja

wzrost obciążenia dochodów podatników w warunkach inflacji i progresji podatkowej.

bezrobocie strukturalne

związane z niepokrywaniem sie kwalifikacji zawodowych ludzi z oczekiwaniami pracodawców na danym terenie

pieniądz

jest powszechnie akceptowalnym środkiem regulowania wzajemnych zoobowiązań i moze być bez przeszkód wymienione na towar lub usługę

run na banki

sytuacja gdy wielu klientów jednocześnie zaczyna masowo wypłacać depozyty z obawą o niestabilność banku

samospełniające się proroctwo

opisuje sytuację, w której przewidywania jednostek wpływają na ich zachowanie, co z kolei prowadzi do spełnienia się tych przewidywań

panika finansowa

nagłe i masowe uczucie strachu wśród uczestników rynków finansowych, prowadzące do gwałtownych wyprzedaży, spadków cen aktywów i wzmożonego unikania ryzyka

polityka monetarna

odpowiada za utrzymanie inflacji na niskim poziomie

podstawowy cel NBP

utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu

deficyt budżetowy

planowane w danym roku wydatki budżetu panstwa przewazaja nad dochodami

dług publiczny

zadłużenie podmiotow sektora finansów publicznych, zaciągniętych m. in z nastepujących tytułów: papiery wartosciowych, pozyczek, kredytów i depozytów

wypieranie

zjawisko zwiazane ze zwiekszeniem finansowania deficytem budżetowym wydatków państwowych

budżet państwa

plan finasowy uwzglęniający planowane dochody i wydatki państwa na następny rok budżetowy

prowizorium budżetowe

stanowi czasową alternatywę dla ustawy budżetowej, ma charakter tymczasowy i musi obowiązywać krócej niż rok

rodzaje skal podatkowych

progresywne, proporcjonalne, regresywne

bezrobocie

fakt nieposiadania pracy przez osoby, które są w odpowiednim wieku, są do pracy chętne i zdolne i pomino aktywnych poszukiwań, nie mogą znaleźć płatnego zajęcia

bezrobocie frykcyjne (przejściowe)

związane jest z trwaniem procesu zmieniania pracy, czy zmiany miejsca pobytu

bezrobocie koniunkturalne (cykliczne)

wystepuje wówczas gdy sytuacja na rynku pracy zmienia się w skutek bieżącego stanu koniunktury gospodarczej

prawo okuna

głosi, że dla każdego punktu procentowego o jaki rzeczywista stopa bezrobicia przewyższa naturalną stopę bezrobocia występuje 2-4 procentowa luka PKB czyli różnica pomiędzy PKB potencjalnym a rzeczywistym

automatyczne stabilizatory koniunktury

mechanizmy gospodarcze takie jak system podatkowy czy zasiłki dla bezrobotnych, które automatycznie łagodzą skoki koniunkturalne, dostosowujac sie do zmian w gospodarce

polityka budżetowa

rodzaj polityki gospodarczej, na ktora skaldaja sie wydatki rządowe, podatki i transfery oddziałujące na poziom zagregowanego popytu w gospodarce

budzet strukturalny

pokazuje jakie bylyby wydatki, przychody i deficyt, gdyby gospodarka osiagnela punkt potencjalny

zasady budzetowe

jednosci, powszechnosci, jawnosci, rocznosci, rownowagi, szczegolowosci, przejrzystosci

nadmierny fiskalizm- negatywne konsekwencje

konsekwencja nadmiernego fiskalizmu jest ograniczenie wzrostu gospodarczego, co z kolei prowadzi do ograniczenia wpływów do budżetu

zasada korzysci (opodatkowanie)

wysokosc podatkow powinna byc przyrownana do otrzymywanych korzysci

zasada zdolności płatniczej (odpodatkowanie)

stwierdza ograniczenie kregu platnikow danego podatku oraz uwzglednienie indywidualnej zdolnisci platniczej, mierzonej zazwyczaj dochodem badz poziomem zamoznosci

rola panstwa w gospodarce

dostarcza ono szereg dobr i usług, takich jak edukacja, opieka zdrowotna, infrastruktura, bezpieczenstwo publiczne itd. zwiekszenie efektywnosci ekonomicznej systemu rynkowego, obnizanego przez m. in okresowe recesje

podatki

sa to obowiazkiwe, bezzwrotne swiadczenia pieniezne pobierane przez panstwo lub inne uprawnione do tego instytucje publiczne

funkcja fisklana

budzet przyjmuje podatki

funkcja redystrybucyjna

gromadzenie dochodow i dokonywanie ich rozdzialu pomiedzy inne podmioty

funkcja stymulujaca

stymuluje dzialalnosc podmiotow gospodarczych, podaz, popyt i ceny

funkcja stabilizacyjna

budzet lagodzi wahania cyklu koniunkturalnego i zapewnia zrownowazony wzrost gospodarki

funkcja alokacyjna

wykorzystywanie dochodow i wydatkow buzdzetu do zmian struktury pkb, czyli pozadnej alokacji zasobow miedzy sektor prywatny a panstwowy

przyczyny powstawania deficytu

niska efektywnosc gospodarowania srodkami, nadmierny poziom zatrudnienia w podmiotach finansowanych z budzetu panstwa, prowadzenie zbyt kosztownych programow socjalnych, militaryzacja kraju

elementy systemu finasowego

instrumenty, rynki, instytucje finansowe, zasady

funkcje pieniadza

srodek tezauryzacji, miernik wartosci, srodek wymiany, srodek platniczy

mnoznik kreacji pieniadza

informuje o relacji miedzy pierwotnym dodatkiem pieniadza a ostateczna podaza. jest obliczany jako odwrotnosc wspolczynnika rezerw banku komercyjnego

co sprawia ze pieniadz jest slaby

inflacja, niepewnosc ekonomiczna, dlugi publiczne, niskie stopy procentowe

gieldy

umozliwianie handlu, zapewninie plynnosci, ocenianie warosci aktywow, dostarcxanie kapitalu firmom, teorzenie wartosci

instrumenty polityki monetarnej

stopy procentowe, operacje otwartego rynku, rezerwy obowiazkowe

funkcje banku centalnego

wlasciciel wszystkich rachunkow rzadu, moze emitowac pieniadze, gwarantuje depozyty, instytucja odwoławcza wszystkich bankow komercyjnych